EDUKASAUN IHA TEMPU UKUN RASIK AAN
DEPOIS
TINAN 12 TIMOR LESTE SAI NUDAR NASAUN NEBE HAHU 20 DE MAIO 2002
Timor leste iha tinan
1999 haketak aan hosi nasaun Indonesia liu hosi referendum,iha dia 20 de
maio 2002 restaurasaun indepecia nudar nasaun ida nebe hamriik hanesan nasaun
seluk iha mundu raiklaran.
Edukasaun sai faktor
determinante atu termina nasaun nee ba oin, depois tinan sanulu hetan ukun aan. Hahu
hosi I governo kontitusional ate v governo koalia programa prioridade governo mak
edukasaun, hodi edukasaun iha rai laran hahu hosi eskola pre primaria too ensino
superoir tanto eskola publiku no pribado.
Iha parte seluk esforsu
governo nian hanesan nasaun seluk mak bolsu studo ba studante Timor oan barak
mak ba rai liur hanesan ba nasaun Australia, USA, Kuba, Portugal, Novagelandia, Indonesia, Filipina, India no seluk tan.
Hau bele dehan
sufisiente iha rekursus humanus tamba Timor rai kiik populasaun oitoan. Dala
barak treinu ema barak kestiona rekursu humanu.tuir hau nia hare kestaun boot maka :
1. Koloka
ema la tuir ninia skill
2. Matenek
sira hakarak iha sidade lakohi hela iha foho
3. Ita
timor oan la hatudu unidade atu foti ita nia rain
Kestaun boot mak edukasaun infrenta iha rai laran
1. Fasilidade
eskola mak:
·
Kadera, meja sei menu iha Timor laran
·
Professores sei menus
·
Problema lingua
·
Biblioteka sedauk iha
·
Fatin eskola dook hosi uma
·
Sanitario iha eskola la iha be mos
·
Merenda eskolar ladun diak
·
Farda eskola Nacional sedauk iha, no kada eskola
hili farda tuir ninia hakarak
·
No seluk tan
Kestaun seluk nebe edukasaun hasoru iha rai
liur mak:
·
Problema lingua
·
Lori tempo atu adapta tuir nasaun nebe sira hela
ba
·
Problema visa
·
No seluk tan
Iha parte programa governo atu halakon
unalfabetizasaun iha timor laran, iha distritu laran, balun deklara katak livre
ona hosi unalfabetismu.
Maibe ita hare dala barak iha kapital dili
labarik barak la ba eskola, ba fali faan manutolun, balun fali fase kareta,
faan sigaru, faan lis, faan modo no seluk tan.
Iha fali area rural labarik barak ba hein
karau no seluk tan.
Hosi hanoin hirak nee resumu katak:
1.
Durante ukun aan governo halo ona esforsu masimo
hodi hadia kualidade edukasaun iha rai laran hahu hosi eskola pre-primaria too
inuversidade
2.
Esgorsu governo nian atu halakon
unalfabetizasaun iha Timor laran, maibe labarik idade eskola barak mak la ba
eskola, sekarik governo deside eskola obrigatorio entaun Timor levre hosi unalfabetizasaun
3. matenek nebe produs iha rai laran no produs iha rai liur sai hanesan modal ou aset ou kapital humano atu hodi desemvolve Timor Leste sai nasaun nebe prosperiodade
4. edukasaun mak save inportante :
BA HAU..........
BA O................
BA EMA HOTU......
NO BA TIMOR LESTE NIA FUTURU......
3. matenek nebe produs iha rai laran no produs iha rai liur sai hanesan modal ou aset ou kapital humano atu hodi desemvolve Timor Leste sai nasaun nebe prosperiodade
4. edukasaun mak save inportante :
BA HAU..........
BA O................
BA EMA HOTU......
NO BA TIMOR LESTE NIA FUTURU......